Σαγηνευτικά είναι, όντως, τα πορτραίτα που έχει με έμπνευση, πάθος και μεγάλη μαεστρία ζωγραφίσει, η χαρισματική καλλιτέχνιδα: Μαρία Παπαφίλη. Πορτραίτα <δημιουργίες> καθώς υπαγορευμένα από αυτόν καθαυτόν τον ψυχισμό της - και γι' αυτό αδιάβροχα σε κάθε τυποποίηση - ακτινοβολούν το έρμα της προσωπικότητας της. Και αυτό, με χαρισματικό έναυσμα την ιδιοσυγκρασία του εκάστοτε μοντέλου και όχι, απλά, τη μορφολογία του.
Ευρηματικός όσο και δυναμικός πομπός και δέκτης των ερεθισμάτων στα οποία ανταποκρίνεται πλήρως ο ψυχισμός της Παπαφίλη στέκει το κατ' εξοχήν εκφραστικό βλέμμα των απεικονιζόμενων μορφών που στην κυριολεξία, μαγνητίζει και το δικό μας. Χαρισματική αφετηρία αποτελούν, εδώ, τα μάτια της κάθε μορφής. Μάτια στα οποία καθρεφτίζεται όχι μόνο το εκάστοτε εξωτερικό ερέθισμα αλλά και οι ενδογενείς, μαρτυρίες και τα εγγενή βιώματά της. Μάτια που, στην κάθε περίπτωση, επιστρατεύουν όχι μόνο την όραση αλλά ολόκληρο τον ψυχισμό του θεατή που ενεργοποιείται σε μιαν όσο γίνεται πιο άμεση επικοινωνία μαζί τους.
Μάτια που εκφράζουν μύριες όσες εμπειρίες και βιώματα. Μάτια που έχουν βιώσει πολλές καταστάσεις δίχως να καμφθούν από τα χτυπήματα της μοίρας. Μάτια που σε καμία περίπτωση δεν σε αφήνουν να τα προσπεράσεις αδιάφορα. Μάτια που διεισδύουν μέσα σου για να σου μεταφέρουν: ένα ουσιαστικό και μεταφυσικό σε πνοή μήνυμα.
Μάτια - μαρτυρίες για πολλούς παλαιότερους κύκλους ζωής, χρησμένους με έρμα.
Μάτια που ενορχηστρώνονται σε ένα αέναο όραμα μες από την ιδιαίτερα προικισμένη παλέτα της μες από τα ευρηματικά επιλεγμένα χρώματα που ενισχύουν στο έπακρον την ανεξάντλητη γοητεία τους.
Μάτια - καθρέπτες της ψυχής στα οποία έχουν αποκρυπτογραφηθεί με μοναδική ενάργεια ουσιαστικά βιώματα και εμπειρίες. Μάτια που σε συντροφεύουν για πολύ καιρό αφότου πάψεις να τα έχεις μπροστά σου. Μάτια που βιώνουν την κάθε στιγμή μέχρι τα μύχια για να επικοινωνήσουν ουσιαστικά ακόμη και με τον λιγότερο εξοικειωμένο με την τέχνη θεατή. Μάτια που σε κατακυριεύουν ψυχή τε και σώματι για να σου μεταδώσουν ένα αυθεντικό <απόσταγμα> όχι μοναχά από τη γήινη αλλά και από τη μεταφυσική υπόστασή τους. Μάτια που αναφέρονται και εκφράζουν όσο είναι δυνατό -εικαστικά- το μυστηριώδες 3ο μάτι, άμεσα ή έμμεσα υποβεβλημένο μες από τους αρχαίους πολιτισμούς και τις αντίστοιχες <μυθοπλασίες>.
Μάτια διαχρονικά που τεκμηριώνουν στο έπακρον το απόφθεγμα ότι: ο κόσμος για τον καθένα μας είναι το <μάτι> του. Και, αυτό, ακριβώς, επειδή το μάτι υπερκαλύπτει μεταφορικά τις έννοιες: ομορφιά, φως, κόσμος, σύμπαν, ζωή.
Έννοιες που δεν τις υπαινίσσεται απλά -οπτικά - η Παπαφίλη αλλά που, αντίθετα, τις <μεταμοσχεύει> βαθειά μέσα μας, τόσο ψυχολογικά όσο και πνευματικά. Δύσκολο εγχείρημα που πέρα από το δυναμικό της ταλέντο επαληθεύει τον πλούσιο εσωτερικό της κόσμο, κυρίως δε: τη <μεταφυσική> σε υφή ευαισθησία της. Ευαισθησία χάρη στην οποία κατορθώνει πέρα και από ιδιαίτερα σημαντική καλλιτέχνιδα να λειτουργεί σαν προικισμένο <διάμεσον> ανάμεσα στην απτή φύση και στη <μαγνητική > αύρα της κοσμογονίας. Και αυτήν, ακριβώς, την Ιδέα της κοσμογονίας είναι που μας αναμεταδίδει πάνω απ’ όλα μες από τα διαχρονικά πορτραίτα της. Πορτραίτα που έχουν <εισπράξει> όσο είναι εικαστικά δυνατό κάτι το ουσιαστικό από την ακτινοβολία της κοσμογονίας για να μας μεταγγίσουν χαρισματικά ένα διαχρονικό, υπαρξιακό μήνυμα.
Ντόρα Ηλιοπούλου-Ρογκάν
Δρ.Ιστορικός της Τέχνης –Τεχνοκριτικός
Officierdes Arts et Lettres
H Κοσμογραφία του Προσώπου / The Face Cosmography
Η Μαρία Παπαφίλη, στην ιδιαίτερη αυτή ενότητα των έργων της, φιλοτεχνημένων με μεικτά υλικά, αναζητεί κι ιχνηλατεί, εμβαθύνει κι επιλέγει, μνήμες και πραγματικότητες, αισθήσεις κι εντυπώσεις, προερχόμενες από ένα πλήθος γυναικών. Με το ευαίσθητο βλέμμα της, η ζωγράφος εντοπίζει κι αναδεικνύει την λάμψη, την υπερηφάνεια και το μεγαλείο που εκπέμπουν, μια σειρά από γυναίκες και μητέρες, οι οποίες κρατούν στην αγκαλιά τους ή έχουν γύρω τους παιδιά. Γυναίκες και παιδιά, μέσα από μια ευδαιμονική ατμόσφαιρα, φέρνουν στον νου αισθήσεις της Άνοιξης, με αλληγορικά φυλλώματα και άνθη, που έχουν θαρρείς φυτρώσει κατά τις χίλιες και μια νύχτες των παραμυθιών και μιας ρευστής και παράλληλα ανεξίτηλης μαγείας.
Στα αισθαντικά αυτά ζωγραφικά έργα, που αφοπλίζουν τον θεατή με την αμεσότητα και την ειλικρίνειά τους, υποβλητικά εμφανίζεται ένας υφέρπων λυρισμός, διαποτισμένος από έναν λανθάνοντα ερωτισμό. Από το βάθος προς την επιφάνεια αποκαλύπτονται όψεις και μορφές που δίνουν υπόσταση σε εποχές και ψυχικές διαθέσεις, δονήσεις και ρυθμούς, προερχόμενους από την γυναικεία δύναμη και θαλπωρή, από την έλξη και τον εξωτισμό του προσεγγίσιμου και ταυτοχρόνως του μακρινού. Η καθημερινότητα στα έργα αυτά συναντά τον μύθο και η φαντασία την πραγματικότητα, στις ποικίλες εκδοχές και τις διαστάσεις της.
Με ιδιαίτερη στοργή και τρυφερότητα, η Μαρία Παπαφίλη, χρησιμοποιεί στρώσεις χρωμάτων, που μεταφράζουν θωπευτικά θαρρείς, άγραφες ιστορίες που λειτουργούν μέσα από ποιητικές νότες, στα θέματά της. Μέσα από τις κατάλληλες μάλιστα σχεδιαστικές τους και χρωματικές αλληλεπενέργειες, έρχονται στο προσκήνιο ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες αντιθετικές τονικότητες. Η υφολογία άλλωστε συμπληρώνει νοηματικά τους συνειρμούς αυτών των έργων, στα οποία διακρίνει κανείς απρόσμενες εντάσεις και διαβαθμιζόμενες λάμψεις ή υφέσεις που δημιουργούν γοητευτικά παράδοξα.
Η δομή στα έργα αυτά, μετουσιώνεται σε έναν διάλογο βάθους κι επιφανείας, προσδιορίζοντας η μια συντεταγμένη την άλλη, με πυκνότητα ή αντιστικτική αραίωση του υλικού. Η στρωματογραφία άλλωστε των επιπέδων του υλικού είναι έτσι διαμορφωμένη, ώστε να μεταδίδει συγκινησιακή υγρασία, επιθυμώντας θαρρείς να ξεδιψάσει το δικό μας βλέμμα, κεντρίζοντας παράλληλα την έκπληξή μας μπροστά στο απροσδόκητο.
Οι ευφρόσυνες κι ευδαιμονικές μορφές της Μαρίας Παπαφίλη, εμφανίζονται μέσα από τις αρμονικές τους ισορροπίες, αιφνιδιάζοντάς μας αφοπλιστικά. Κι αυτό έγκειται, στους τρόπους που η ζωγράφος μας αποκαλύπτει την χαρά εντέλει της ζωής, κατορθώνοντας με στοργή κι αισθαντικότητα, να μας μεταδώσει τα ήθη και κυρίως τον πολιτισμικό πλούτο που μεταγγίζουν αυτές οι εικονομορφές της, τις πανανθρώπινές τους αλήθειες. Τις αλήθειες, που διαμορφώνουν μια χαρμόσυνη και συνεχώς ανατροφοδοτούμενη κοσμογεωγραφία, η οποία εμπερικλείει την δύναμη και την ευφροσύνη της ζωής.
Αθηνά Σχινά
Ιστορικός Τέχνης & Θεωρίας του Πολιτισμού